Özel Haber
Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal, kuruluşu Cumhuriyet dönemine dayanan Kırıkkale’ye 1932 yılında ziyaret etmiş, Kırıkkale ve Yahşihan’da ki askeri tesisleri gezmişti. Kral 1. Faysal, Gazi Mustafa Kemal’in misafiri olarak geldiği Kırıkkale’de ki askeri tesislere hayran kalmıştı. Kral 1. Faysal’ın Kırıkkale ziyaretini Turan Düşünce Derneği Başkanı ve Araştırmacı Yazar İlhan Şahin ile görüştük. Araştırmacı Yazar Şahin, Kral 1. Faysal’ın Kırıkkale ziyaretini Yazı işleri Müdürümüz Burak Can’a anlattı.
Foto: Ankara'da ki karşılama anı
Burak Can: Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal’ın Kırıkkale ziyaretindeki amacı neydi?
İlhan Şahin: Kurtuluş Savaşı zaferle sonuçlanmış Türkiye Cumhuriyet’i kurulalı daha dokuz yıl olmuştur. Ancak tüm dünyanın gözü bu imkansızı başaran Türk Milleti ve onun dahi komutanı Gazi Mustafa Kemal’in üzerindedir. Türk Milletinin bu büyük başarısını yakından görmek isteyen çok sayıda devlet adamının dan bir tanesi de 1. Dünya Savaşın da İngilizlerle birlikte olan Şerif Hüseyin’in üçüncü oğlu Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal’dır. Kral Faysal 1932’de gerçekleştirdiği Türkiye gezisinde Kırıkkale’ye gelmiş ve Askeri Fabrikaları ziyaret etmiştir.
Foto: Kırıkkale'de ki karşılama anı
GAZİ’NİN MİSAFİRİ
Burak Can: “Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal’ın Kırıkkale’ye ziyareti nasıl gerçekleşti?”
İlhan Şahin: Hani eskiler derler “Devlet işlerinde ebedi dostluk ve ebedi düşmanlık olmaz” diye. İşte bu sözü doğrular nitelikte Kral Faysal’ın Türkiye ziyaretini incelemekte yarar var. Çünkü daha Cumhuriyet’in kuruluşunun üzerinden dokuz yıl geçmiş 1. Dünya savaşında Arap İsyanının üzerinden 15 sene geçmemiştir. Kral Faysal’ın da içerisinde bulunduğu isyancı Araplar, İngilizlerle birlikte olmuş ve Osmanlı’ya bugün ki tabirle ihanet etmişlerdir. Bütün bu olanlara rağmen ülkeler arasında yakınlaşma olur ve büyük bir hayranlık duyduğu Gazi Paşa’yı ve Türkiye’yi ziyaret etmek için Şerif Hüseyin’in oğlu Emir Faysal 8 Haziran 1932 günü Kotovsky adlı Sovyet vapuru ile İstanbul’a gelir. Kendisine Sovyet Hükümeti Hariciye Komiserliği Teşrifat Umum Müdürü Florinski de eşlik eder.
Foto: Kırıkkale'de ki karşılama anı
KIRIKKALE’YE HAREKET
Burak Can: Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal, Kırıkkale’ye hangi tarihte geldi?
İlhan Şahin: Çocukluğu ve gençliği İstanbul’da geçen Faysal hem ikili görüşmelerde, hem de heyetler arası görüşmelerinde Türkçe konuşur. Ankara’da coşkulu bir törenler karşılanan Faysal kendisi için hazırlanan özel trenle 15 Haziran 1932 tarihinde Kırıkkale’ye hareket eder. Kırıkkale o dönemlerde küçük bir nahiye, Yahşihan ise köydür. Genç Türkiye Cumhuriyet’i dokuz yıl gibi kısa sürede Yurt Dışından gelen misafirlerini ağırlayacak kadar alt yapıya sahiptir. Daha cumhuriyetle birlikte nahiye halini alan Kırıkkale’nin bir kralı misafir etmek ağırlamak bırakın o zamanı şimdi bile akla gelmeyecek bir durum olarak vurgulanır.
Foto: Osmanlı'da eğitim gördüğü zaman çekilen resim (İstanbul)
FAYSAL VE HEYETİ KIRIKKALE’DE
Burak Can: Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal, Kırıkkale’de nasıl karşılandı?
İlhan Şahin: TCDD tarafından tüm masrafları karşılanan özel tren 15 Haziran 1932 tarihinde Kral Faysal ile birlikte Kırıkkale’ye hareket eder. Heyet sabah 08.30’da Kırıkkale’ye ulaşır. Faysal’ın heyetinde Milli Müdafaa Vekili (Savunma Bakanı) Zekai Bey, Fabrikalar Müdürü Hulisi Bey, Teşrifat Umum Müdür Muavini Kudret Bey, İstasyon Komiseri Eşref Bey ve kendi ekibi bulunmaktadır. Kırıkkale İstasyonun da Kral Faysal şehir yöneticileri, öğrenciler ve halk tarafından karşılanır. İstasyon binası bayraklarla donatılmıştır.
Foto: Osmanlı'ya ihaneti Arabistanlı Lawrence
HAYRANLIK DUYAR
Burak Can: Irak Kralı ve Hicaz Prensi 1. Faysal, Kırıkkale ziyaretinden memnun kaldı mı?
İlhan Şahin: Kırıkkale Fabrikalarını büyük bir ilgiyle gezen Kral Faysal hem Yahşihan hem de Kırıkkale Askeri tesislerine hayranlık duyar. Son 40 yılını savaş ve yıkımlarla geçirmiş bir milletin sanayi alanında çok kısa bir sürede atılım yapmasına karşılarını duygularını gizleyemez. Öğlen yemeğini kendisine tahsis edilmiş vagon da yiyen Kral daha sonra tesisleri bir kez daha gezmiştir. Saat 15.30’da Kırıkkale’den ayrılır. Ankara’ya döndükten sonra hayranlığını bir kez daha onuruna verilen yemekte Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya iletir.
İlhan Şahin: Kral Faysal’ın Türkiye ve Kırıkkale ziyareti Cumhuriyeti kuran iradenin ne kadar modern bir fikre sahip olduğunu göstermektedir. Cumhuriyet kurulmadan önce yani on yıl öncesine kadar Kırık Köyü, Yahşihan Köyü ve Keskin Kazasından ibaret olan bir toprak parçasının nasıl Kırıkkale’ye dönüştüğünün göstergesidir. Şimdi insan kendine şunu soruyor ya da kendime soruyorum ben son 30 senedir gerek basın camiasının gerekse akademik dünyanın içerisindeyim. Kırıkkale’yi ziyaret eden bırakın bir devlet başkanını bakan dahi görmedim. İşte kurucu iradenin başarısı ve ileri görüşü.
Foto: Ziyaret dönemine ait gazete küpürü
KRAL FAYSAL KİMDİR?
1885 yılında dönemin Mekke Şerifi Hüseyin bin Ali'nin üçüncü oğlu olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun Mekke şehrinde dünyaya geldi. Babası ile beraber İstanbul'da kaldığı sürede burada büyüdü ve eğitim aldı. Ağabeyi Abdullah'ın başkan vekilliği yaptığı Meclis-i Mebûsan 1914-1918 döneminde Cidde temsilcisi olarak yer aldı.
Arap isyanı, 1916 yılında patlak vermesinden bir yıl önce, Şerif Hüseyin'in Henry McMahon aracılığı ile Birleşik Krallık ile anlaşması sonrasında başlamıştı. Faysal, 1916'da babası tarafından başlatılan isyan'ın görünür lideri idi. İngiliz İstihbaratında bir subay olan Thomas Edward Lawrence, Haşimi birliklerine önderlik edecek doğru kişiyi arıyordu ve Faysal ile 23 Ekim 1916 tarihinde Al Hamra köyünde ilk defa bir araya geldiler. İsyanın ilk adımı Hicaz'ın özgürleşmesi ve bağımsız bir krallığa dönüşmesiydi. Faysal ve ileride sıkı dostluk kuracağı Thomas Edward Lawrence'ın desteklediği isyancı birlikler kuzeye devam etti, Şubat 1917'de Akabe'yi, aynı yılın Kasım ayında Yafa'yı ve nihayet Şam'ı ele geçirdiler. İngilizlerle varılan anlaşma çerçevesinde Faysal Suriye Kralı ilan edildi.
1921 yılında yapılan Kahire Konferansı'nda Faysal, Dönemin Birleşik Krallık mandası olan Irak için en uygun kral adayı olarak belirtildi. Faysal, kral olarak tahta çıkmaya razı oldu. 23 Ağustos 1921'de Irak Kralı oldu. Irak Krallığı, eski Osmanlı vilayetlerinden Musul, Bağdat ve Basra'nın birleşiminden oluşturulan yeni bir ülkeydi. 1932'de İngiliz hakimiyeti sona erdi ve Faysal, ülkesini bağımsız hale getirmede başarılı oldu. 3 Ekim'de Irak Krallığı Milletler Cemiyeti'ne katıldı. Kral Faysal, 8 Eylül 1933 tarihinde Bern, İsviçre'de Kalp krizinden öldü. Öldüğünde 48 yaşındaydı. Ölümünün ardından tahta tek oğlu I. Gazi geçti.
Foto: Ziyaret dönemine ait gazete küpürü
Foto: Araştırmacı-Yazar İlhan Şahin
Kaynaklar:
Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 7598/45676/1, 22 Aralık 1932
Cumhuriyet Gazetesi, Prens Dün Kırıkkale Fabrikalarını Gezdi, İstanbul, 16 Haziran 1932
Milliyet Gazetesi, Prens Faysal Hz. Şerefine, İstanbul, 14 Haziran 1932
https://www.britannica.com/biography/Faisal-I, (Ziyaret Tarihi 8 Ağustos 2025)
